Kas ağrılarını ve acılarını azaltmaktan ruh halini iyileştirmeye kadar, soğuk duşların sağlık açısından birçok faydası olabilir. Bununla birlikte, soğuk suya maruz kalmak bazı durumlarda kontrendikedir. Soğuk duş almanın neden iyi olduğunu ve ne zaman tavsiye edilmediğini öğrenin.
Soğuk duş uygulamasının uzun bir geçmişi vardır ve çeşitli kültürlerde terapötik faydaları için kullanılmıştır. Antik Yunan ve Roma’da, İskandinav ve Slav ülkelerinde ve geleneksel Çin tıbbında banyo yapmak veya soğuk suya dalmak kan dolaşımını canlandırmak, çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek ve rahatlamanın bir yolu olarak uygulanmıştır.
Günümüzde soğuk duşlar, sağlık üzerindeki olumlu etkileri nedeniyle spor, sağlıklı yaşam ve tıp gibi çeşitli alanlarda takdir edilmekte ve uygulanmaktadır. Ancak herkes bu uygulamayı yapamayabilir.
Soğuk duş vücudunuza ne yapar?
Soğuk duşun faydalarının hormesis adı verilen biyolojik bir süreçten kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu, vücudun büyük dozlarda zararlı olan ancak küçük dozlarda faydalı bir etki yaratan maddelere veya çevresel ajanlara verdiği bir tepkiyi ifade eder. Başka bir deyişle, vücutta küçük dozlarda oluşturduğumuz bir strese vücudun uyum sağlama yoludur.
Soğuk suya maruz kalmak vücut tarafından kısa süreli bir stres faktörü olarak algılanır. Soğuk bir duş vücudun “savaş ya da kaç” tepkisini tetikler, bu da vücudu harekete hazırlamak için endorfin ve norepinefrin seviyelerini artırır.
Noradrenalin, birden fazla rolü olan bir hormon ve nörotransmitterdir:
- kalp atış hızını artırır;
- kaslara giden kan akışını artırır;
- Enerji için kana glikoz salgılar;
- dikkat ve uyanıklığı artırır;
- Duyguları ve ruh halini düzenler;
- hafıza ve öğrenme gibi bilişsel işlevleri uyarır;
- uyanıklığı korur ve uykuyu engeller.
Endorfinler, beyin tarafından üretilen, doğal ağrı kesici görevi gören ve ağrı hissini azaltan nörotransmitterlerdir. Endorfinler ayrıca kaygıyı azaltmaya ve iyi hissetmeye yardımcı olur.
Aynı mekanizma sayesinde, yoğun bir coşku hissiyle kendini gösteren “koşucu coşkusu” meydana gelir. Bu coşku koşu ile ilişkilendirilse de, diğer birçok fiziksel aktivite de benzer bir his yaratır: bisiklete binme, yüzme, kürek çekme vb. Aynı durum kilo verme diyetleri veya aralıklı oruç için de geçerlidir.
Soğuk duşun sağlığa 5 faydası
Son yıllarda giderek artan sayıda çalışma, kısa süreli stresin sağlık için faydalı olabileceğini göstermiştir. Vücutta bu tür bir stres yaratmanın birçok yolu vardır, ancak soğuk su basit ve etkili bir seçenektir.
Araştırmacılar soğuk duşun bağışıklık sistemi, hormonlar, kaslar, yağ dokusu ve çeşitli vücut fonksiyonları üzerindeki etkisini izledi. İşte soğuk duş almanın neden iyi geldiği:
1. Dolaşımı iyileştirir
Soğuk suyla temas ettiğinde vücut, hayati organları korumak ve sıcaklıklarını sabit tutmak için kan akışını artırarak tepki verirken, vücudun yüzey alanlarına akış azalır. Vücudun vazokonstriksiyon ve vazodilatasyon yoluyla soğuğa verdiği bu tepkinin genel kan dolaşımını iyileştirmeye yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Kan akışının uyarılmasıyla kan damarlarının esnekliği artar ve bu da kardiyovasküler sistemin daha iyi çalışmasına katkıda bulunur.
2. Soğuk duş almak neden iyidir: bağışıklığı güçlendirir
Yapılan bir araştırmaya göre, 60 gün boyunca her sabah alınan 30 saniyelik soğuk duş, hasta olunan gün sayısını %30 oranında azaltabiliyor. Araştırmacılar ayrıca soğuk suda yüzen kişilerin bazı hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı daha dirençli olduklarını da tespit etmişlerdir. Örneğin, daha az üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdikleri görülmüştür. Bilim insanları bu faydayı sağlayan şeyin yüzmekten ziyade soğuk su olduğuna inanıyor.
Günlük olarak soğuk suya maruz kalmanın vücudun kanserle mücadele yeteneğini artırabileceğine dair bazı kanıtlar da vardır.
3. Kas ağrısını azaltır
Soğuk duş ve soğuk suya daldırma, yoğun egzersiz sonrası kasların iyileşmesine yardımcı olduğu için rekabetçi sporcular arasında popüler bir uygulamadır. Soğuk suya maruz kalmak doku iltihabını azaltır ve kas ağrısını hafifleten analjezik bir etkiye sahiptir.
Soğuk duş enerji seviyelerini artırır ve sporcuların kendilerini daha tazelenmiş ve bir sonraki antrenman veya müsabakaya hazır hissetmelerine yardımcı olabilir.
4. Soğuk duş almak neden iyidir: kilo vermeye yardımcı olur
Soğuk suya maruz kalmak, vücudunuzun çekirdek sıcaklığınızı optimumda tutmak için daha fazla çalışmasına neden olur. Bu ekstra çaba metabolizmanızı artırma etkisine sahiptir, böylece vücudunuz dinlenirken bile daha fazla kalori yakacaktır.
İnsan vücudu iki tür yağ dokusundan oluşur: enerji depolayan beyaz yağ ve ısı üretmek için enerji kullanan kahverengi yağ. İkincisi bizi soğuktan korur ve metabolik olarak beyaz yağdan daha aktiftir. Soğuk havalar kahverengi yağı harekete geçirir ve bu yağ vücudu sıcak tutmak için kalori yakar. Bu da kilo kaybına yol açabilir.
Bununla birlikte, kilo kaybı üzerine yapılan çalışmaların çoğu soğuk suda bekletme ve daha az soğuk duş üzerine odaklanmıştır.
5. Soğuk duş almak neden iyidir: depresyonu hafifletir
Haftada iki ila üç kez tekrarlanan 5 dakika veya daha kısa süreli soğuk duş, klinik bir çalışmada depresyon semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olmuştur. Soğuk su sinir sistemini uyarır ve uyanıklığı, berraklığı ve enerjiyi artırır.
Soğuk duşlar sempatik sinir sistemini aktive eder ve ‘mutluluk hormonları’ olarak da bilinen endorfin salgılanmasını uyarır. Ruh halinin düzenlenmesine ve duygusal dengeye katkıda bulunurlar.
Soğuk duş ne zaman en iyisidir
Soğuk bir duş, vücudunuzun enerji seviyelerini ve uyanıklığını artırmaya yardımcı olduğu için güne başlamak için harika bir yol olabilir. Bazı çalışmalar soğuk duşun enerji verici etkisini kahveninkiyle karşılaştırmaktadır.
Yoğun antrenman veya egzersizden sonra soğuk duş almak için iyi bir zamandır çünkü iltihaplanmayı ve kas ağrısını azaltarak fiziksel iyileşmeyi hızlandırır. Sıcak günlerde de soğuk duş tavsiye edilir. Soğuk su vücut ısısını düşürmeye yardımcı olur, anında bir serinleme hissi sağlar ve sıcaktan kaynaklanan rahatsızlığı azaltır.
Akşamları soğuk duş almak, uyanıklığı ve enerji seviyesini artırarak uykuya dalmayı zorlaştırabileceğinden pek tavsiye edilmez. Ancak bazı insanlar için yatmadan önce soğuk suya maruz kalmak rahatlamaya yardımcı olabilir. Vücut ısısını düşürücü etki uykuyu destekleyebilir. Bu nedenle soğuk duş uygulamanızı kendinizi nasıl hissettiğinize göre uyarlayabilirsiniz.
Kim soğuk duş alamaz ki?
Soğuk duşlar, yüksek tansiyon veya kalp yetmezliği gibi kardiyovasküler hastalık teşhisi konmuş kişiler için kontrendikedir. Soğuk suya aniden maruz kalmak vazokonstriksiyona neden olur ve bu da kan basıncını ve kalp atış hızını artırabilir.
Akciğer hastalığı olan kişiler de soğuk duşlardan kaçınmalıdır. Soğuk su, akciğerlerin ve solunum yollarının aniden kasılmasına neden olabilir ve bu da astım veya diğer kronik solunum rahatsızlıklarında komplikasyonlara yol açabilir.
Kan dolaşımı veya varisli damarlarla ilgili sorunlarınız varsa, soğuk suyun bu durumları kötüleştirebileceğini unutmayın. Başka bir kronik rahatsızlığınız varsa veya sağlığınız çok iyi değilse, soğuk duşu denemeden önce doktorunuzla konuşun.
Bu makalede yer alan bilgiler tıbbi tavsiye yerine geçmez. Teşhis ve tedavi için doktorunuzun tavsiyesine başvurun.